Luật doanh nghiệp năm 2020 không liệt kê những cách thức trở thành thành viên của công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên trong một điều luật cụ thể. Pháp lý thành viên công ty là tổng hợp các điều luật quy định về loại hình công ty này, có thể rút ra được những cách thức xác lập tư cách thành viên sau đây:

Các tổ chức, cá nhân cùng nhau góp vốn thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên. Đây là cách thức cơ bản nhất khi muốn là thành viên của bất kỳ loại hình doanh nghiệp nào.

Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên là một loại hình doanh nghiệp rất được ưa chuộng hiện nay. Muốn thành lập công ty phải có tối thiểu hai thành viên. Có nhiều lý do để người ta nhờ người khác đứng tên hộ trong công ty.

Trong vụ việc Công ty trách nhiệm hữu hạn sản xuất thương mại Vạn Phát nêu trên, phán quyết của tòa được đưa ra dựa trên chứng từ xác nhận phần vốn góp của thành viên. Với chứng từ thể hiện việc hoàn thành nghĩa vụ góp vốn cùng với tên của ông Thanh được ghi nhận trong Điều lệ công ty là bằng chứng thuyết phục nhất cho tư cách thành viên của ông này trong Công ty trách nhiệm hữu hạn sản xuất thương mại Vạn Phát.

Hành vi ẩn danh của nhà đầu tư thông qua việc nhờ người khác đứng tên hộ trong công ty là một việc làm đầy rủi ro. Với hành vi trái luật như vậy, hậu quả thường là nhà đầu tư ẩn danh phải gánh chịu thiệt hại vì tất cà mọi chứng cứ thuyết phục nhất đều thuộc về người đang đứng tên họ. Muốn chứng minh điểu ngược lại, nghĩa vụ này thuộc về nhà đầu tư ẩn danh. Trong trường họp nhà đầu tư ẩn danh thất bại trong việc chứng minh điều ngược lại, đương nhiên thành viên đang đứng tên trong công ty là người có quyền sở hữu phần vốn góp trong công ty theo giấy chứng nhận phần vốn góp và sổ thành viên của công ty. Đồng thời người này cũng sẽ có các quyền của một thành viên công ty như quyền hưởng lợi nhuận và quyết định các vấn đề của công ty theo quy định của luật doanh nghiệp.

Có nhiều cách để chứng minh tư cách thành viên công ty. về nguyên tắc, tại thời điểm góp đủ giá trị phần vốn góp, thành viên được công ty cấp giấy chứng nhận phần vốn góp tương ứng với giá trị phân vốn đã góp. Giấy chứng nhận phần vốn góp có các nội dung chủ yếu được quy định tại Luật doanh nghiệp năm 2020.

Tương tự như cổ phiếu trong công ty cổ phần, giấy chứng nhận phần vốn góp trong công ty trách nhiệm hữu hạn là một bằng chứng chứng minh quyền sở hữu phần vốn góp của thành viên trong công ty trách nhiệm hữu hạn. Tuy vậy, trên thực tế, rất ít trường hợp công ty cấp giấy chứng nhận phần vốn góp cho thành viên ngay sau khi thành viên đã hoàn thành nghĩa vụ góp vốn. Thành viên công ty dường như chưa ý thức được tầm quan trọng của loại giấy tờ này nên thành viên công ty cũng không yêu cầu công ty cấp giấy chứng nhận.

Loại giấy tờ khác để chứng minh tư cách thành viên công ty là sổ đãng ký thành viên. Theo quy định tại Luật doanh nghiệp năm 2020, công ty phải lập sổ đăng ký thành viên ngay sau khi đăng ký kinh doanh, sổ đăng ký thành viên phải có các nội dung chủ yếu sau đây:

– Tên, địa chỉ trụ sở chính của công ty;

– Họ, tên, địa chỉ thường trú, quốc tịch, số Giấy chứng minh nhân dân, Hộ chiếu hoặc chứng thực cá nhân hợp pháp khác đối với thành viên là cá nhân; tên, địa chi thường trú, quốc tịch, số quyết định thành lập hoặc số đăng ký kinh doanh đối với thành viên là tổ chức;

– Giá trị vốn góp tại thời điểm góp vốn và phần vốn góp của từng thành viên; thời điểm góp vốn; loại tài sản góp vốn, số lượng, giá trị của từng loại tài sản góp vốn;

– Chữ ký của thành viên là cá nhân hoặc của người đại diện theo pháp luật của thành viên là tổ chức;

– Số và ngày cấp giấy chứng nhận phần vốn góp của từng thành viên.

Một loại giấy tờ khác dùng để chứng minh tư cách thành viên trong công ty là Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. Một trong những nội dung được ghi trong Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh là tên thành viên công ty.

Tiếp nhận vốn góp của thành viên mới khi công ty thay đổi vốn điều lệ theo Luật doanh nghiệp năm 2020. Khác với trường hợp trên, thời điểm tham gia vào công ty của thành viên mới là sau khi công ty thành lập và đã hoạt động. Việc kết nạp thành viên mới trong trường hợp này phải có nghị quyết của Hội đồng thành viên vì sự tham gia của thành viên mới sẽ làm thay đổi tương quan quyền lực giữa các thành viên trong công ty.

Được thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật đối với phần vốn góp của thành viên là cá nhân đã chết. Trường hợp thành viên là cá nhân bị Tòa án tuyên bố mất tích thì người quản lý tài sản của thành viên đó theo quy định của pháp luật về dân sự là thành viên của công ty theo Luật doanh nghiệp năm 2020. Thành viên là cá nhân chết sẽ làm phát sinh quyền thừa kế của những người thuộc diện thừa kế của thành viên đó. Khi đó, những người được nhận thừa kế sẽ đương nhiên trở thành thành viên của công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên, nếu họ không từ chối nhận thừa kế. Đây là quy định được xem là phù hợp với thực tiễn kinh doanh hơn

Tính họp lý của việc thừa nhận tư cách thành viên mặc nhiên trong trường hợp thừa kể đã góp phàn khắc phục hạn chế trong trường họp tất cả thành viên công ty đều bị chét. Các công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên được thành lập ở Việt Nam thường có số lượng thành viên không nhiều và do cá nhân thành lập. Khả năng các thành viên chết cùng lúc hoàn toàn có thể xảy ra, khi đó nếu không thừa nhận người thừa kế là thành viên thì công ty buộc phải chấm dứt hoạt động. Thường thì người thừa kế của những thành viên này muốn tiếp tục duy trì hoạt động của công ty, mặt khác, việc công ty chấm dứt hoạt động còn liên quan đến việc làm và các quyền lợi khác của người lao động.

Trường hợp thành viên mất tích thì sẽ không thể thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình trong công ty. Do đó, để hoạt động của công ty không bị ảnh hưởng thì người quản lý tài sản của thành viên đó sẽ trở thành thành viên của công ty. Đây cũng là quy định phù hợp thực tế. Việc người mất tích trở về thì quyền và lợi ích hợp pháp của họ sẽ được xử lý theo quy định của pháp luật dân sự.

Nhận tặng, cho phần vốn góp từ thành viên trong công ty. Thành viên của công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên có thể tặng, cho một phần hoặc toàn bộ phần vốn góp của mình cho người khác. Khi đó, tư cách thành viên của người được tặng cho được Luật doanh nghiệp năm 2020 phân biệt thành hai trường hợp với những điều kiện khác nhau:

+ Người được tặng, cho là vợ, chồng, cha, mẹ, con, người có quan hệ họ hàng đến hàng thừa kế thử ba của người tặng cho thì đương nhiên trở thành thành viên của công ty. Nói cách khác, tư cách thành viên của người được tặng cho được xác lập mà không cần phải có sự đồng ý của Hội đồng thành viên.

+ Trường hợp người được tặng, cho là người khác thì họ chỉ trờ thành thành viên khi được Hội đồng thành viên chấp thuận.

Nhận trả nợ bằng phần vốn góp từ thành viên công ty và được Hội đồng thành viên chấp thuận làm thành viên. Thành viên công ty được dùng phần vốn góp của mình trong công ty để thanh toán nợ cho người khác. Người nhận thanh toán nợ bằng vốn góp trở thành thành viên của công ty khi được Hội đồng thành viên chấp thuận. Trong trường hợp người nhận thanh toán không muốn trở thành thành viên của công ty hoặc không được Hội đồng thành viên chấp thuận thì có quyền chào bán và chuyên nhượng phần vốn góp đó theo quy định tại Luật doanh nghiệp năm 2020. Khi đó, họ có quyền chào bán và chuyển nhượng phần vốn góp đó nhưng phải tuân thủ thủ tục chuyển nhượng tại Luật doanh nghiệp năm 2020. Tuy nhiên, Luật doanh nghiệp năm 2020 được áp dụng cho thành viên công ty muốn chuyển nhượng vốn, trong khi đó, người nhận thanh toán nợ lúc này không phải là thành viên của công ty. Vỉ vậy, không nên buộc họ phải tuân thủ thủ tục chuyển nhượng vốn dành cho thành viên mà nên cho phép họ tự do chuyển nhượng. Thực tế là Luật doanh nghiệp năm 2020 đã làm rất tốt điều này khi loại trừ trường hợp quy định tại Luật doanh nghiệp năm 2020.

Nhận chuyển nhượng phần vốn góp của thành viên trong công ty. Thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên được ghi nhận quyền chuyển nhượng phần vốn góp của mình cho người khác. Người nhận chuyển nhượng sẽ trở thành thành viên của công ty. Tuy nhiên, việc chuyển nhượng phải theo trình tự, thủ tục luật định và người nhận chuyển nhượng phải bảo đảm không thuộc trường hợp bị cấm góp vốn vào doanh nghiệp.

Luật doanh nghiệp năm 2020 không liệt kê những trường hợp chấm dứt tư cách thành viên. Tuy nhiên, từ những trường hợp xác lập tư cách thành viên ở phần trên thì có thể có các trường hợp chấm dứt tư cách thành viên sau đây:

– Khi công ty bị giải thể, phá sản: Khi công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên bị giải thể hoặc phá sản thì đương nhiên sẽ làm chấm dứt tư cách thành viên của tất cả thành viên.

Việc giải quyết quyền lợi và nghĩa vụ của các thành viên sẽ được thực hiện theo quy định của pháp luật về giải thể hoặc phá sản.

– Thành viên là cá nhân chết, mất tích; thành viên là tổ chức bị giải thể hoặc phá sản.

– Thành viên tặng, cho toàn bộ phần vốn góp của mình cho người khác. Vỉệc chấm dứt tư cách thành viên trong trường hợp này chỉ xảy ra khi thành viên công ty tặng, cho toàn bộ phần vốn góp của mình cho tổ chức, cá nhân khác. Việc tặng, cho một phần không làm chấm dứt tư cách thành viên trong công ty.

– Trả nợ bằng toàn bộ vốn góp của mình cho người khác.

– Thành viên chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp của mình cho tổ chức, cá nhân khác, bao gồm cả trường hợp mua lại phần vốn góp theo quy định tại Luật doanh nghiệp năm 2020.